Koronavirüs salgınında dünya sona gelirken ülkelerden peş peşe yapılan açıklamalar tedirgin etti. İngiltere’de son 10 günde görülen yedi maymun çiçeği vakasının ardından Portekiz’de de beş kişide bu virüs tespit edildi. Gelen son bilgilere göre ABD’de bir kişide maymun çiçeği virüsü bildirildi. Peki nedir bu maymun çiçeği virüsü, nasıl bulaşıyor? Maymun çiçeği virüsü tedavisi var mı?
Avrupa’da İngiltere’nin ardından Portekiz’de de maymun çiçeği virüsüne rastlandı. Portekizli sağlık yetkilileri, şüpheli 20 vakanın beşinde virüs tespit edildiğini duyurdu.
Vakaların tamamı başkent Lizbon ve çevresindeki bölgede görüldü. Virüse yakalananların hepsinin erkek olduğu açıklandı. Ciltlerinde lezyon görülen bu kişilerin sağlık durumlarının stabil olduğu bildirildi.
İspanya Sağlık Bakanlığı da sekiz şüpheli vaka bulunduğunu açıkladı.
Daha önce genellikle Orta ve Batı Afrika’daki ormanlık alanlarda görülen ve endemik bir virüs olan maymun çiçeği 7 Mayıs’ta İngiltere’de tespit edilmişti. Ardından bu ülkede altı vakaya daha rastlandı.
İngiltere’de virüs tespit edilen son dört kişinin, erkeklerle ilişkiye girmiş erkekler olduğu açıklanmıştı. Virüs görülen ilk üç kişiden ikisininse aynı evde yaşadığı, diğerinin de Nijerya’dan geldiği duyurulmuştu. İlk üç vakayla son dört vaka arasında herhangi bir temas ya da bağlantı tespit edilememişti.
NEDİR BU MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ?
Hastalığa, Poxviridae ailesindeki Orthopoxvirus cinsinin bir üyesi olan maymun çiçeği virüsü (Monkeypox) neden olur. Monkeypox, öncelikle Orta ve Batı Afrika’nın tropikal yağmur ormanlarında ortaya çıkan ve zaman zaman diğer bölgelere ihraç edilen viral bir zoonotik hastalıktır.
Monkeypox ilk olarak 1958’de laboratuvar maymun kolonilerinde çiçek benzeri bir hastalık salgınının ortaya çıkmasıyla keşfedilmiştir, bu nedenle ‘maymun çiçeği’ adı verilmiştir. Maymun çiçeği virüsü vakası insanda ilk olarak 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde görülmüştür. Söz konusu tarihten itibaren diğer Orta ve Batı Afrika ülkelerindeki insanlarda maymun çiçeği virüsü vakası bildirilmiştir.
Maymun çiçeği virüsünün Orta Afrika ve Batı Afrika olmak üzere iki farklı genetik grubu vardır. İnsanlarda görülen Orta Afrika maymun çiçeği virüsü, Batı Afrika virüsüne göre daha şiddetlidir ve daha yüksek ölüm oranına sahiptir.
NASIL BULAŞIR?
Monkeypox virüsü insanlara çoğunlukla kemirgenler ve primatlar gibi vahşi hayvanlardan bulaşır, ancak insandan insana bulaşma da gerçekleşebilir. Monkeypox virüsü bir kişiden diğerine lezyonlar , vücut sıvıları, solunum damlacıkları ve yatak örtüsü gibi kontamine materyallerle temas yoluyla bulaşır. Yetersiz pişmiş et ve enfekte hayvanların diğer hayvansal ürünlerini yemek olası bir risk faktörüdür. Anneden fetüse plasenta yoluyla da bulaşabilir.
BELİRTİLERİ NELER?
Kuluçka süresi (enfeksiyondan semptomların başlangıcına kadar olan aralık) genellikle 6 ila 13 gün arasındadır, ancak 5 ila 21 gün arasında değişebilir.
Enfeksiyon iki döneme ayrılabilir:
Ateş, yoğun baş ağrısı, lenfadenopati (lenf bezlerinin şişmesi), sırt ağrısı, kas ağrıları ve şiddetli halsizlik ile karakterize invazyon dönemi 0-5 gün arasında sürer. Lenfadenopati, başlangıçta benzer görünebilen diğer hastalıklarla (suçiçeği, kızamık, çiçek hastalığı) karşılaştırıldığında maymun çiçeği virüsü vakasının ayırt edici bir özelliğidir.
Deri döküntüsü genellikle ateşin ortaya çıkmasından sonraki 1-3 gün içinde başlar. Döküntü, gövdeden ziyade yüz ve ekstremitelerde daha konsantre olma eğilimindedir. Döküntüler genelde yüzde başlayıp (vakaların %95’inde) ve avuç içlerini ve ayak tabanlarını (vakaların %75’inde) etkiler. Ayrıca oral mukozalar (vakaların %70’inde), genital bölge (%30) ve konjonktiva ile birlikte kornea da (%20) etkilenir. Döküntü, ardışık olarak maküllerden (düz tabanlı lezyonlar) papüllere (hafifçe kabarık sert lezyonlar), veziküllere (berrak sıvı ile dolu lezyonlar), püstüllere (sarımsı sıvı ile dolu lezyonlar) ve kuruyup dökülen kabuklara doğru değişiklik gösterir.
Monkeypox genellikle 2 ila 4 hafta süren semptomları olan kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır. Şiddetli vakalar çocuklar arasında daha sık görülür. Maymun çiçeği virüsü vaka ölüm oranı genel popülasyonda %0 ile %11 arasında değişmektedir ve küçük çocuklar arasında daha yüksektir.
TEDAVİSİ VAR MI?
Tanıda, polimeraz zincir reaksiyonu (PCR), doğruluğu ve duyarlılığı göz önüne alındığında tercih edilen laboratuvar testidir. Mümkün olduğunda biyopsi bir seçenektir.
Orthopoxvirüsler serolojik olarak çapraz reaktif olduğundan, antijen ve antikor saptama yöntemleri, maymun çiçeğine özgü doğrulama sağlamaz. Bu nedenle, kaynakların sınırlı olduğu durumlarda tanı veya vaka incelemesi için seroloji ve antijen saptama yöntemleri önerilmez.
Henüz maymun çiçeği virüsü enfeksiyonu için kanıtlanmış, güvenli bir tedavi yoktur. Maymun çiçeği salgınını kontrol altında tutmak amacıyla çiçek hastalığı aşısı, antiviraller ve İntravenöz immün globulin (VIG) kullanılabilir. Bununla birlikte, şu anda, orijinal (birinci nesil) çiçek hastalığı aşıları artık halka açık değildir. 2019’da çiçek hastalığı ve maymun hastalığının önlenmesi için daha yeni bir aşı onaylanmakla birlikte henüz kamu sektöründe yaygın olarak mevcut değil.
NASIL KORUNMA SAĞLANIR?
Maymun çiçeği virüsü ile enfeksiyonu önlemek için alınabilecek önlemler;
Virüsü barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçının (maymun çiçeğinin meydana geldiği bölgelerde hasta olan veya ölü bulunan hayvanlar dahil).
Hasta bir hayvanla temas etmiş herhangi bir kontamine malzemeyle temastan kaçının.
Enfekte hastaları, enfeksiyon riski altında olabilecek diğerlerinden izole edin.
Enfekte hayvanlar veya insanlarla temastan sonra iyi el hijyeni uygulayın. Örneğin, ellerinizi sabun ve suyla yıkamak veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanmak.
Hastalara ile temas ederken kişisel koruyucu ekipman (KKD) kullanın.
